De torens van Kalundborg
PI4GN is natuurlijk een ‘VHF en hoger’ contest station, maar op de lange-golf schaal van oude radio’s vind je ze nog: de roemruchte zenders uit het verleden. Kootwijk, Droitwich, Allouis… en Kalundborg. We bezochten het lange golf station in Kalundborg, Denemarken, op 29 juni 2019. We werden rondgeleid door Jens Seeberg, OZ5SY.
De lange golf zender van Kalundborg is nog steeds in gebruik en zendt uit op 243 kHz. Het station is te herkennen aan twee 120 meter hoge masten op een landtong bij de haven van Kalundborg. ‘Het icoon van Kalundborg’ zoals Jens het zegt. Jens verwacht ons en heeft voor de gelegenheid twee Deense vlaggen bij de voordeur gezet, de oude ingang -en naar later blijkt de VIP ingang- van het station. Het gebouw is van een technisch-functionele eenvoud.
Jens Seeberg bij de 300 kW lange golf zender
Tot onze verbazing blijkt Jens het enige aanwezige personeelslid. Hij is met pensioen, maar mag het station onderhouden en rondleidingen geven. Hij heeft een lange carrière achter de rug en heeft onder andere bij Deense zenders op Groenland gewerkt. Hij blijkt de technicus die al decennia lang dit station onderhoudt en heeft het aangepaste ontwerp van de antenne op zijn naam staan, evenals aanpassingen aan de zenders. De beide antennetorens hadden oorsponkelijk een top-load die bestond uit 8 draden. Het was een z.g. ‘Alexanderson’ antenne: een lange golf variant van de antenne die nog bij Grimeton in Zweden te zien is. De windvang hiervan was fors. Het onderhoud van de torens liet te wensen over en de oplossing werd gevonden in het eenvoudiger maken van de top-load. De ‘booms’ boven op de torens werd verkleind en de antenne kreeg twee draden als top load. Op deze wijze kon de antenne nog enige tijd mee.
Het station gebruikt op dit moment een zender van 50 kW. Verder staan er twee 300 kW Telefunken zenders. Werkend, maar ongebruikt. Jens heeft allerlei apparatuur verzameld en opgesteld en verteld boeiende verhalen over de oorlog. De lange golf zender van Kalundborg werd toen door de bezetter geconfiskeerd. Het personeel bleef maar kwam onder commando van een Duitse officier met kennis van zaken, waarmee een redelijke relatie werd onderhouden. Aan het einde van de oorlog negeerde hij de orders om het station te vernietigen, waarmee hij het risico van standrechtelijke executie door de gestapo liep. Tijdens de oorlog werd het station door zowel de geallieerden als de Duitsers gebruikt als baken voor vliegtuig-navigatie.
Jens, Jaap en Nap bij het bedienpaneel van de 300 kW LG zender
De rondleiding door het station brengt ons bij watergevulde weerstanden, ongelooflijke condensatoren, watergekoelde zendbuizen en de curieuze kooi van Faraday: een helemaal met koper bekleed kamertje waar de feeder van de antenne de lucht in gaat. Het is duidelijk dat Jens het station in eigen persoon is. Hij is trots op wat hij heeft gedaan maar beseft ook dat het maar de vraag is of het station blijft bestaan. In Denemarken beslist de politiek per regeerperiode over het nut van dergelijke voorzieningen.
Aan het einde van ons bezoek gaan we als ‘GN-ners’ op de foto op de stoep voor de ingang. De foto komt te hangen in de ‘VIP’ wall die Jens in de kantine heeft gemaakt. Een bonte verzameling bezoekers van over de hele wereld en van allerlei statuur kijkt ons vanaf de VIP-wall aan. Na een bezoek van bijna drie uur verlaten we het station, onder de indruk -maar ook overdonderd- van wat we hebben gezien en gehoord. The last man standing? De tijd zal het leren.
Jaap (PAØT) – Nap (PA1NG) – Erik (PA1ET)
De spanning op de contest-locatie komt natuurlijk uit het grid, maar niet alleen. De boerderij heeft 32 zonnepanelen op de zuidkant van het dak en die zijn goed voor zo’n 8000 KWh per jaar. Per contest gebruikt PI4GN tussen de 130 en 180 KWh, dus tussen de 500 en 800 KWh per jaar. Groener contesten kan niet!
Een speciaal fermik zorgt er voor dat tijdens RX er stroom beschikbaar is voor de elektrische kachels, terwijl deze bij TX automatisch afgeschakeld worden. De PTT sturing op het grote ‘verdeel-en-heers’ bord voor 70cm schakelt het ding. Op die manier zorgen we er voor dat de beschikbare stroom goed over de fasen verdeeld blijft, zonder dat de hoofdzekeringen er uit vliegen als de eindtrappen en de kachels tegelijk in gebruik zouden zijn.
ast slecht te lopen. Er was een nieuw tweedehandsje, dus: mast plat, kabel van de trommel uitrollen, losmaken, lier vervangen, kabel er weer op en draaien maar. Maar zo simpel was het niet.
Welke configuratie levert de beste prestatie? De loopantenne, die versterkt wordt door een kleine pre-amp, levert resultaten die circa 10 dB boven die van de mini-whip liggen. Met de mini-whips (er zit weinig verschil tussen de beide varianten) halen we ca. +30dB s/r. Met de loop wordt dat ca. +38dB s/r. De set-ups ontlopen elkaar verder niet zo veel: zowel de SDR als de geluidskaart halen deze signalen. De loop blijkt bruikbaar tot ca. 100 KHz, daarboven neemt de versterking af. 198 KHz (Droitwich, GB) komt er bijna niet meer door.